Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τον θάνατο του Πιοτρ Κροπότκιν (1842-1921) και, αν και η ματιά μας δεν μπορεί παρά να θωρεί κριτικά τα πεπραγμένα και λεχθέντα του 19ου αιώνα, μοιάζει σαν να μην απώλεσε διόλου τη φλόγα του το μείζον ερώτημα: πώς αλλάζει ο κόσμος; Τον ρόλο της εκπαίδευσης, ή, με μια πιο αμβλυμμένη έννοια, της παιδείας -κατά το πλατωνικό «ακόμα και οι τοίχοι της πόλης εκπαιδεύουν τον άνθρωπο»-, στην υπόθεση της κοινωνικής αλλαγής τον αναζητούμε διαρκώς.
Ο Κροπότκιν δεν έγραψε εκτεταμένα για το ζήτημα της εκπαίδευσης στο έργο του, ωστόσο είναι κοινή παραδοχή μεταξύ όλων των αναρχικών στοχαστών ο ρόλος, και δη προεικονιστικός, της εκπαίδευσης στη δημιουργία μιας ελευθεριακής κοινωνίας. Στο έργο του «Αγροί, εργοστάσια, εργαστήρια» ο Κροπότκιν αφιερώνει το τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο στο ζήτημα της πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας υποστηρίζοντας την ανάγκη μιας εκπαίδευσης ολιστικής/ολοκληρωμένης [integral] στη θέση του ισχύοντος συστήματος που βασίζεται στον άνισο και εκμεταλλευτικό καταμερισμό εργασίας που δεν κάνει άλλο από το κατακερματίζει τα υποκείμενα στο βωμό της οικονομίας και της κυριαρχίας. Με τα λόγια του ίδιου, «υποστηρίζουμε ότι, προς το συμφέρον της επιστήμης και της βιομηχανίας, καθώς και της κοινωνίας στο σύνολό της, όλοι οι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, χωρίς διακρίσεις καταγωγής, θα πρέπει να αποκτούν μια τέτοια μόρφωση που θα τους δίνει τη δυνατότητα να συνδυάζουν την πλήρη γνώση της επιστήμης με την πλήρη γνώση της χειροτεχνίας. Αναγνωρίζουμε απόλυτα την ανάγκη της εξειδίκευσης της γνώσης, αλλά υποστηρίζουμε ότι η εξειδίκευση πρέπει να έπεται της γενικής εκπαίδευσης και ότι η γενική εκπαίδευση πρέπει να έχει ως αντικείμενο και την επιστήμη και τη χειροτεχνία. Στη διαίρεση της κοινωνίας σε πνευματικούς εργάτες και σε χειρώνακτες εργάτες, αντιτάσσουμε τον συνδυασμό αμφότερων των δραστηριοτήτων· και αντί για «τεχνική εκπαίδευση», που σημαίνει τη διατήρηση της παρούσας διαίρεσης σε πνευματική και χειρωνακτική εργασία, υποστηρίζουμε την education integrate (ολοκληρωμένη εκπαίδευση], που σημαίνει την εξαφάνιση αυτού του ολέθριου διαχωρισμού».
Οι συνδέσεις της προβληματικής του Κροπότκιν με τη σημερινή εκπαίδευση είναι έντονες και ανοίγουν ενδιαφέρουσες συζητήσεις, τη στιγμή που το σημερινό δημόσιο σχολείο απέχει παρασάγγας από τη δημοκρατική/ελευθεριακή δομή, οργάνωση και σκοποθεσία που θα μπορούσε να έχει, ως πεδίο δράσης μιας ανάλογης κοινωνίας, και τη στιγμή που η κοινωνική αλλαγή προς τέτοια κατεύθυνση περνάει απαραίτητα μέσα και από την αλλαγή της εκπαίδευσης.
«Ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για χειροτεχνία, επιστήμη ή τέχνη, ο βασικός στόχος του σχολείου δεν είναι να κάνει τον αρχάριο ειδικό, αλλά να του διδάξει τις στοιχειώδεις γνώσεις και τις σωστές μεθόδους δουλειάς και, προπάντων, να του δώσει εκείνη τη γενική έμπνευση που θα τον παρακινήσει αργότερα να βάζει σε οτιδήποτε κάνει μιαν ειλικρινή λαχτάρα για αλήθεια, να αγαπά το ωραίο, ως μορφή και ως περιεχόμενο, να νιώθει την ανάγκη να είναι μια χρήσιμη ανθρώπινη μονάδα ανάμεσα στις άλλες ανθρώπινες μονάδες και να αισθάνεται έτσι την καρδιά του συντονισμένη με την υπόλοιπη ανθρωπότητα.» Π. Κροπότκιν
Μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για την επίδραση της σκέψης του Κροπότκιν σε εκπαιδευτικούς που κινούνται σε κατευθύνσεις ριζοσπαστικής προσέγγισης της παιδαγωγικής είναι αυτή που διοργανώνει το Anarchist Pedagogies Network σήμερα στις 8:00 μ.μ. – 9:00 μ.μ. UTC+02.
Συντονιστείτε μέσω zoom ή youtube στους συνδέσμους της εκδήλωσης εδώ:
https://www.facebook.com/events/954435745092089/
*Μπορείτε να βρείτε σε pdf το έργο «Αγροί, εργοστάσια, εργαστήρια» του Κροπότκιν, από το οποίο είναι και τα παραπάνω παραθέματα εδώ: https://manifesto-library.espivblogs.net/…/0000039agroi_erg…
**Διάφορα έργα του Κροπότκιν μπορείτε να βρείτε και να κατεβάσετε εδώ: https://manifesto-library.espivblogs.net/…/21/books-kropot…/Συμβουλές για όσους σκέφτονται να μεταναστεύσουν από τον Πιότρ Κροπότκιν
Σύλλογος πολιτών για τη μελέτη της ελευθεριακής εκπαίδευσης «Το Σπόρι»
Σύλλογος πολιτών για τη μελέτη της ελευθεριακής εκπαίδευσης «Το Σπόρι» 